دژ سترگ و کهن پایین شهر بیرجند یک دژ کوهستانی برای کاربردهای نظامی میباشد. این قلعه جایی برای انجام نگهبانی بوده و ساکنان این قلعه نگهبانانی بودند که وظیفه آنها رساندن اخبار، تأمین امنیت و پاسداری بود. این دژ با مساحتی بیش از سه هزار متر مربع در دوره صفویه ساخته شده و هسته نخستین شهر بیرجند بهشمار میرود. دژ بیرجند از راه راهروهای زیرزمینی به مراکز مهم شهر مانند ارگ بهارستان، ارگ کلاه فرنگی و قنات قصبه در پیوند بوده است. در این قلعه آبانبارها و مواد خوراکی پیوسته نگهداری میشد تا در هنگام یورش دشمن، باشندگان شهر با خانوادههای خود و داراییهایی منقول از طریق راهروهایی زیرزمینی به این دژ پناه ببرند. نوسازی این بنا از سوی شهرداری بیرجند در سال ۱۳۷۸ آغاز شد.